Mahmud Efendi’nin Tasavvuf Anlayışı: Şeriatla Tarikatı Buluşturan Bir Mürşid

Mahmud Efendi Hazretleri tıpkı şeyhi Ali Haydar Efendi Hazretleri gibi hem ilim hem tasavvuf yolunu birleştiren zülcenâhayn (iki kanatlı) büyük bir zattı. O, sadece tasavvufî meşrep bir mürşid değil; aynı zamanda şeriatın hassasiyetleriyle yaşayan, ilmiyle amil bir fakih, bir alim, bir mücahid idi.

Tarikata Titizlik, Şeriata Tavizsiz Bağlılık

Efendi Hazretleri tarikat terbiyesine büyük önem verir; ancak bu yolun şeriat çizgisinden sapmaması için her zaman ikazda bulunurdu. Onun tasavvuf anlayışında rüya, keşif, keramet gibi süpernatürel haller, şeriat ölçülerine uygunluk göstermediği sürece kıymet ifade etmezdi.

Bu konuda şu sözü meşhurdur:

“Mürşid olarak bilinen bir şahısta şerîatı tatbik var ise o şahısta tarîkat da vardır. Şerîat yok ise tarîkat da yoktur, o şahıs mürşid olamaz.”

Rüyalar, Kerametler Değil: Asıl Olan İstikamettir

Mahmud Efendi Hazretleri bazı kimselerin rüyalara, zuhuratlara ve kerametlere aşırı anlam yüklemesini doğru bulmazdı. Ona göre bu tür haller şeriata aykırı davranışlar içindeyken görülüyorsa, bu bir istidrac (helake götüren yanıltıcı ilahi imtihan) olabilir.

Bu husustaki uyarısı çok nettir:

“Kendinizi rüya veya zuhuratta çok güzel hallerde görebilirsiniz. Şerîata aykırı hal ve hareketleriniz olduğu halde böyle rüyalar görüyorsanız, biliniz ki bu rüyalar sizin için istidractır… İstidrac; Allâh-u Te’âlâ’nın âsi bir kulunu derece-derece helâka çekmesi demektir. Bu kadar çalışmalarımız niçin? Şerîatı iyi becerelim diye. Dön dolaş hep şerîat.”

Şeriatın Sûretine Uymadan Hakikatine Varılamaz

Efendi Hazretleri’nin bu yaklaşımı İmâm-ı Rabbânî Hazretleri gibi büyük mutasavvıfların çizdiği tasavvuf anlayışıyla da birebir örtüşmektedir. Nitekim İmam-ı Rabbânî (k.s), “Şeriatın hakikatine kavuşmak için şeriatın sûretine uymak şarttır” buyurmuştur. Mahmud Efendi de bu anlayışı 20. yüzyıla taşıyan bir müceddid gibidir.

Mahmud Efendi Hazretleri’nin tasavvufu; şeriatla yoğrulmuş, istikametle derinleşmiş, zühd ve takva ile güçlenmiş bir yoldur. O, kerametle değil; şeriata bağlılıkla büyüklük ölçülür derdi. Onun bu tavrı, günümüzde tasavvufu şekilci ya da hissî boyutlara indirgeyen anlayışlara karşı da bir uyarı ve denge ölçüsüydü.